تحریر نو - برافراشته شدن پرچم سینمای مستند

یکی از نکات برجسته‌ی نشست‌ها سپردن جلسات نقد و بررسی آثار به‌دست انجمن تخصصی آن بخش است.

یکی از نکات برجسته‌ی نشست‌ها سپردن جلسات نقد و بررسی آثار به‌دست انجمن تخصصی آن بخش است.

تحریرنو: یکی از اتفاقات ویژه‌ی سی‌و‌دومین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، سپردن جلسات نقد و بررسی آثار به‌دست انجمن تخصصی آن بخش است. به‌عنوان مثال انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند، متولی برگزاری سلسه جلسات نقد و بررسی فیلم‌های مستند، بخش ملی ایران است که هر روز راس ساعت ۱۵:۴۵ دقیقه در سالن شماره‌ی ۲ پردیس چهارسو برگزار خواهد شد.

در نخستین نشست این برنامه، مازیار فکری‌ارشاد (منتقد)، علیرضا حسینی (دبیر انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران) و سعید رشتیان (‌رئیس هیئت‌مدیره‌ی انجمن تهیه‌کنندگان مستند) به نقد و بررسی چهار فیلم مستند "معبر" (پیام پارسافر)، "بخشش مریم" (مهدی شعبانی)، "چهار دقیقه سکوت" (امیرعلی میردریکوند) و "مردها برابرترند" (رضا غلامی‌مطلق) پرداختند.

مستند معبر، یک طراحی و ایده‌پردازی مناسب

پیام پارسافر، کارگردان مستند "معبر"، به‌عنوان نخستین فیلم اکران شده در جشنواره، اظهار داشت: ایده‌ی اصلی این فیلم حرکت نمادین زوار در روز اربعین به‌سمت کربلا بود. پس از سفارش موضوع توسط مرکز منطقه آزاد اروند و انجمن سینمای جوان، ایده‌ی ساخت فیلمی بدون استفاده از نریشن و موسیقی و با تکیه بریک فرم روایی خاص به ذهنم خطور کرد.

سعید رشتیان به‌عنوان منتقد به کارگردان فیلم تبریک گفت و عنوان داشت: تصور ابتدایی من از دیدن این فیلم، اثری مثل باقی فیلم‌هایی با این مضمون بود، اما در ادامه روایتی را در این فیلم مستند شاهد بودم که در بسیاری از آثار مستند از دیدن آن محروم هستیم.

رشتیان در یک اظهار نظر کلی ابراز داشت: خوش‌حالم که دوستان جوان در سینمای مستند این قدر موفق عمل کردهاند. مستند معبر یک فیلم خوش‌ساخت با ایده و طراحی اجرایی خوب بود. از سوی دیگر آن‌چه مشخص است سازنده‌ی فیلم آشنایی و پژوهش خوبی در خصوص ایده‌ی مورد نظر داشته است.

علیرضا حسینی نیز از تحقیق میدانی خوب فیلم و نبودن یک دوربین بلاتکلیف سخن گفت و اضافه کرد: مستند معبر یک گزارش مستندِ صرف نبود. علاوه بر این‌که زیبایی‌شناسی خوبی را در این مستند شاهد بودیم.

مازیار فکری‌ارشاد، کارشناس مجری این نشست به‌لحاظ خوش ساختی، پژوهش و تکنیک فیلم را موفق ذکر کرد و گفت: با همه‌ی این تفاسیر به‌نظرم فیلم از یک دوپارگی در لحن و موضوع برخوردار بود. گویی با دو موضوع مواجهیم که با هریک می توان یک فیلم مستند ساخت.

پارسافر در این خصوص پاسخ داد: در دو وضعیت فیلم را روایت کردم. زیرا گمان می‌کنم تِم اصلی فیلم گذشتن آدم‌ها از منطقه‌ای بوده که صرفا از کنار آن عبور می‌کنیم بدون این‌که بدانیم در روزگاری نه چندان دور کربلایی در آن اتفاق افتاده است. کنار هم قرار گرفتن یک کربلای اساطیری و یک کربلای فراموش شده، انتقال مفهومی است که با یک کار فرمی چندان آسان نیست.

بخششِ مریم: مستندی پُرتعلیق و تاثیرگذار درباره‌ی قصاص

مهدی شعبانی مستند "بخشش مریم" را با استفاده از یک داستان واقعی ساخته است: گذشت مادری در پای چوبه‌ی دار که پسرش را در سال ۸۶ در یک نزاع خیابانی از دست می‌دهد، قصه‌ی این فیلم است. این مستند با هدف ترویج فرهنگ بخشش ساخته شد. پس از پخش این فیلم از شبکه‌ی مستند، دو خانواده اعلام کردند از قاتل فرزندشان گذشته‌اند. تا این‌جای کار یعنی به آن‌چه خواستم رسیده‌ام.

رشتیان، درباره‌ی ‌این مستند گفت: ایجاد فضای تعلیق در این فیلم تا دقیقه‌ی آخر، از نکات مثبت این مستند است. عمده‌ی متریال این فیلم نیز استفاده از آرشیو و مصاحبه‌هایی با خانواده‌ی مقتول است.

حسینی نیز با اشاره به روایت خوب این مستند، بر ویژگی تعلیق به‌عنوان یکی از نقات قوت فیلم نام برد و گفت: به‌هر روی هدف فیلم با تمرکز بر درونمایه‌ی بخشش به‌خوبی حاصل شده است و از این جهت می‌توان گفت بخشش مریم یک مستند تاثیرگذار است.

فکری‌ارشاد در ادامه اظهار داشت: اطلاعات به‌صورت کامل در این فیلم ارائه نمی‌شود. به گونه‌های که بیننده از انگیزه‌ی قتل و ماجرای آن با خبر نمی‌شود. ضمن این‌که عمده‌ی اطلاعات از خانواده مقتول گرفته می‌شد در حالی‌که بهتر بود فرد دیگری نیز داستان را از یک زاویه‌ی دید متفاوت روایت می‌کرد.

چهار دقیقه سکوت: ایجاد توازن بین محتوا و ساختار

نقد و بررسی این فیلم بدون حضور کارگردان آن، امیرعلی میردریکوند، صورت گرفت.

رشتیان درباره‌ی مستند "چهار دقیقه سکوت"، اظهار داشت: امتیاز فیلم حرکت خوب دوربین است. یک مرکز فرهنگی که تعطیل است با حرکت دوربین و ایستادن آن روی تابلوی "سینما به فروش می رسد" در یک مستند ۳ دقیقه‌ای به نمایش گذاشته می‌شود.

حسینی نیز در خصوص این فیلم اظهار داشت: فیلمی مختصر و مفید که با حرکت مناسب دوربین توانسته تاثیرگذار باشد.

فکری‌ارشاد نیز با نگاهی به استفاده مناسب از زمان در این مستند، یادآور شد: بازی فرمی مناسب حاصل تسلط تکنیکی خوب سازنده‌ی اثر است. در "چهار دقیقه سکوت" دیالوگ به‌صورت عامدانه حذف شده است و حرکت‌های دوربین تعریف درستی پیدا می‌کنند.

مردها برابرترند: طنزی سیاه با یک پایان‌بندی به‌یاد ماندنی

این مستند نیز بدون حضور رضا غلامی‌مطلق سازنده‌ی اثر نقد و بررسی شد. رشتیان با بیان این‌که چیدمان خوب فیلم در نهایت هدف مورد نظر فیلم‌ساز را حاصل کرده است، اظهار داشت: فیلم داستان مردان چندهمسره را با نگاهی نقادانه روایت می‌کند. اساس این مستند بر مبنای مصاحبه با سوژه‌ها پی‌ریزی شده است. روایت هم‌راه با طنز فیلم به اضافه چیدمان درستِ سوال و جواب‌ها از ویژگی‌های مثبت فیلم است.

حسینی با اشاره به این‌که به‌لحاظ تکنیکی قاب‌های خوبی را در این مستند شاهد هستیم، اضافه کرد: فیلم از زیبایی‌شناسی خوبی برخوردار است. هم‌چنین شروع و پایان‌بندی فکر شده و وجود لحن مبتنی بر یک طنز سیاه، این مستند را به اثری قابل توجه تبدیل می‌کند.

فکری‌ارشاد نیز به چالش کشیده شدن جامعه‌ی مردسالار را از ویژگی‌های این فیلم می‌داند. رشتیان نیز تاکید میکند: کارگردان اثر تلاش کرده تا گوشه‌ای از جامعه را نشان دهد. همان بخشی که وجود آن در میان جامعه‌ی متجدد امروزی متصور نیست.

طی ایام برگزاری جشنواره از ۲۰ تا ۲۶ آبان‌ماه، سالن شماره دو پردیس چهارسو راس ساعت ۱۵:۴۵ به نقد و بررسی فیلم‌های بخش مستند مسابقه‌ی ملی می‌پردازد. هم‌چنین نقد و بررسی فیلم‌های داستانی و تجربی بخش مسابقه از دیگر برنامه‌های سی‌و‌دومین جشنواره‌ی فیلم کوتاه تهران است.