تحریر نو - جغرافیای تاریخی تهران در نشست تهران را از نو بشناسیم بررسی شد

جغرافیای تاریخی تهران در نشست تهران را از نو بشناسیم بررسی شد

اولین نشست"تهران را از نوبشناسیم" درسال۹۶با موضوع "جغرافیای تاریخی تهران" برگزارشد.

اولین نشست"تهران را از نوبشناسیم" درسال۹۶باموضوع"جغرافیای تاریخی تهران"برگزارشد.

به گزارش تحریرنو از روابط عمومی ستاد گردشگری شهرداری تهران، در ادامه نشست های تخصصی تهران شناسی این ستاد، اولین نشست "تهران را از نوبشناسیم" درسال۹۶با موضوع"جغرافیای تاریخی تهران"، سه شنبه۲۹فروردین۱۳۹۶درمرکزسازمان های مردم نهادشورای اسلامی شهرتهران واقع درخیابان خاقانی برگزارشد.

در ابتدای جلسه محمود منیعی دبیر برگزاری این نشست ها گفت: برای داشتن شهری خوب و فرهنگی غنی، آنچه که مهم است دانستن پیشینه و بررسی تاریخی زندگی مردم آن شهر است. ستاد گردشگری شهرداری تهران با بهره گیری از اساتید برجسته تهران شناسی، تحولات تهران را در طول تاریخ مورد بررسی قرار داد است، سلسله نشست هایی با عنوان "تهران را از نو بشناسیم" تاکنون به موضوعاتی از جمله اسباب بازی های شهر تهران، بررسی محله خرابات، هسته مرکزی شهر تهران، محله عودلاجان، تاریخ و فرهنگ گفتاری و شفاهی تهران، امامزاده های دارالخلافه و.... پرداخته است.

حمید ناصری؛پژوهشگر وتهران شناس که تاکنون۱۵۰مقاله تخصصی درخصوص تاریخ شهر تهران و همچنین کتاب تاریخ یکصد ساله شهرداری تهران را به رشته تحریری درآورده است، سخنران این نشست بود که درابتدا نقشه شهرتهران را در دوران طهماسبی ترسیم کرد و گفت:تاریخ شفاهی اگر نباشد خیلی از اتفاقات شهری بی ثمر می ماند، این مسئله که با استناد به کشف جسد ۷۰۰۰ ساله یک بانو در تهران گفته می شود شهر تهران به ۷هزارسال پیش باز می گردد، را نمی توان به اطمینان مطرح کرد. نمی توان به یک جسد اکتفا کرد، زیرا شاید این بانو یک مسافر بوده که در راه جان باخته و بعد از گذشت ۷هزارسال جسدش پیدا شده است.

وی ادامه داد: اگربخواهیم شهرتهران را بشناسیم، ابتدا باید شهر ری، قصان، ورامین، شهر سالم و شمیرانات را بشناسیم و سپس شهر تهران را مورد بررسی قرار دهیم.شهر ری قدمتی بین۴یا۵ هزارسال دارد. در نظریه دکتر اشمیت، ری باستان در دولت ساسانیان و ۲۳۰۰ سال پیشدچارسانحه زلزله می شود وحدود۵/۱میلیون نفر کشته می شود.با این تفاسیر ری دارای جمعیت زیادی بوده و می توان جزو کلان شهرهای بزرگ دنیا در گذشته عنوان شود، دو زلزله دیگر در سال۲۳۰ه.ق و ۲۵۸ه.ق و همچنین حمله چنگیز خان مغول به مناطق مرکزی ایران درسال۷۹۰ه.ق و کشته شدن تعداد زیاد دیگری در این شهر، موجب می شود شهر ری خالی از سکنه شود. شهری که به گفته کلادیخو دارای ۴۵۰ محله بود و هر محله چندین خیابان بزرگ و در هر خیابان آن ۴۰۰خانوار ساکن بودند به ویرانه ای تبدیل می شود و جمعیت آنبالاجبار به مناطق دیگری همچون تهران مهاجرت می کنند. پس از مهاجرت جمعیت شهر ری به تهران، شهر تهران اهمیت پیدا می کند.

ناصری افزود برای بررسی وضعیت شهر تهران سه دوره را می توان در نظر گرفت: مستشرق شناسان و مورخین معتقدند دوره اول باآمدن شاه طهماسب از قزوین به تهران وساخت آرامگاهی برای جد خود"امامزاده حمزه" جنب امامزاده عبدالعظیم حسنی و تغییر جایگاه تهران شکل گرفت، دوره دوم از ساخت برج و باروی های شهر تهران که به دست شاه طهماسبشروع و تا زمان آقا محمد خان قاجار نیز این دوران ادامه داشت، و دوره سوم از زمان آقا محمدخان قاجار تا کنون.
تهران اساسا به صورت یک سکونتگاه برای یاغیان بوده و به قول مورخین مردمان آن، در زیر زمین خانه های خود را می ساختند. به یک دلیل گفته می شود آفتاب سوزان آنها را وادار کرده بود تا در زیر زمین زندگی کنند. دوم گفته می شود شهر تهران محل گذر و زیست اشرار و دزدان نیز بوده و آنها برای مخفی شدن درخانه های زیر زمینی پنهان می شدند. سوم آنکه در حملاتی که به کشور می شد،قطعا به تهران که در مرکزیت بود نیز حمله می بردند. بنابراین ساکنان آن برای مخفی شدن،خانه های خود را زیر زمین می ساختند.

ناصری در توضیح محلات و دروازه های قدیمی تهران گفت: پس از تشکیل حکومت صفویه دارالقرآن به قزوین منتقل می شود و در سال۱۹۶۱ه.ق به دلیل حملاتی که از ازبکان از ناحیه شرق و ارامنه از ناحیه مازندران به تهران داشتند؛۱۱۴دژ و بارو در شهر تهران ساخته می شود. در آن زمان تهران ۱۲محله داشت ولی بعدها تبدیل به۴ محله و۴دروازه ورودی می شود.

شاه عباس صفوی که خاطره بدی هم از تهران داشت،دو دروازه تا پایان دوران صفویه یعنی دروازه دولت و سردر الماسیه را درست می کنند. در حکومت نادرشاه وحکومت افغان ها به دلیل توجه زیاد به کشورگشایی هیچ توجهی به شهر نداشت نشد اما کریم خان، تهران را مورد توجه قرار می دهد و خلوت کریم خانی را درکاخ گلستان می سازد. حکومت او در شیراز بود ولی در سال۱۲۰۰در تهران حکومتش را تشکیل می دهد و اولین بار روی سکه ها عنوان "دارالخلافه" را ضرب می کند.

در دوران فتحعلی شاه و محمد شاه قاجار بناهای سلطنتی را در شهر تهران ساخته می کند. ناصرالدین شاه قاجار، پس از گذشت۲۰سال از دوره حکومتش تصمیم می گیرد در شهر تهران تغییراتی ایجاد کند و تلاش می کند تا برج و باروهایی درشهر تهران ایجاد کند. ضمن آنکه محلات درشهر تهران به نام های محله سنگلج، عودلاجان، دولت، امیریه، چاله حصار و چاله میزان ساخته می شود که برای خاک برداری از چاله حصار و چاله میدان خاک برداشته می شد و برای ساختن برج و باروها استفاده می شد. در عین حال مردمان تهیدست در این محله ها سکونت می کردند.

محمد علی شاه از سال۱۳۰۴تا۱۳۲۰با تشکیل بلدیه، دروازه ها را نابود می کند و رضاخان نیز دروازه ها را خراب می کند. و از ۱۱۴ دروازه دوران طهماسبی درشهر تهران اثری باقی نمی ماند.

ناصری درپایان برای مطالعات بیشتر مخاطبان کتاب"تاریخ تهران" نوشته سید عبدالحجت صدر بلاقی را که در سال۱۳۵۰توسط آموزش و پرورش قم به تیراژ۵۰۰نسخه چاپ شده؛ به عنوان یک منبع موثق برای مطالعه بیشتر معرفی کرد.