برای آسیب‌شناسی سینمای مستند؛
برگزاری نشست هم‌اندیشی مسئولان مرکز گسترش و جامعه اصناف
نخستین نشست بررسی وضعیت سینمای مستند ایران و آسیب‌شناسی آن، با حضور اعضای محترم هیات مدیره دو صنف سینمای مستند ایران و مسئولان مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار شد.
تاریخ انتشار : دوشنبه ۹ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۰۱
به گزارش تحریرنو از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در این نشست که با حضور استاد محمد تهامی‌نژاد؛ رییس هیات مدیره انجمن صنفی کارگری کارگردانان سینمای مستند، رامین حیدری فاروقی؛ رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تهیه‌کنندگان مستند، پژمان مظاهری‌پور؛ عضو هیات مدیره و خزانه‌دار انجمن کارگردانان، سعید نبی؛ عضو هیات مدیره انجمن تهیه‌کنندگان، سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد؛ مدیرعامل مرکز گسترش، مرتضی رزاق‌کریمی؛ قائم‌مقام و سرپرست معاونت فرهنگی، علیرضا قاسم‌خان؛ مشاور مدیرعامل در امور پژوهش؛ شهنام صفاجو؛ مدیر روابط عمومی برگزار شد، طباطبایی‌نژاد در سخنانی اظهار داشت: با توجه به پیشنهادی که رئیس سازمان سینمایی داشت تا جلساتی برای بررسی وضعیت سینمای مستند ایران و آسیب‌شناسی آن با جامعه اصناف برگزار شده و جمع‌بندی نشست‌ها به اطلاع ایشان رسانده شود، تصمیم به برگزاری این جلسه گرفتیم تا اگر قرار است تصمیمی از سوی مرکز اخذ شود، با کمک و همراهی دو صنف انجمن مستندسازان و تهیه‌کنندگان سینمای مستند رخ دهد.
وی ادامه داد: براستی ما چه ارزیابی از وضعیت سینمای مستند داریم؟ مشکلات جدی سینمای مستند چیست؟ هر یک از این مشکلات چه وزنی دارند و راه برون‌رفت از آن‌ها چیست؟ ارتباط با تلویزیون چگونه باید تعریف شود؟ آیا حمایت‌های دولتی در حوزه سینمای مستند مسیر درستی دارد یا باید اتفاق دیگری رخ دهد؟ این سؤالات سرفصل‌های اصلی بحث ما هستند.
در ادامه محمد‌تهامی‌نژاد رییس هیات مدیره انجمن صنفی کارگری کارگردانان سینمای مستند استان تهران اظهار کرد: آسیب‌شناسی سینمای مستند به این معناست که ما با عناصر بیماری‌زا مواجه هستیم که دو عنصر تاثیرگذار در این حوزه، عناصر درون سینمای مستند (از پیش تولید تا پسا تولید) و عناصر بیرونی تاثیرگذار بر سینما از جمله عناصر تاریخی هستند.
وی افزود: در سال‌های گذشته مردم ارتباط چندانی با سینمای مستند نداشتند و فیلم‌ها هم کمتر در تلویزیون نمایش داده می‌شدند. باید دید ما چگونه جامعه را تربیت کرده‌ایم که با سینمای مستند رو‌به‌رو شود و چطور برای سینمای مستند فضاسازی کرده‌ایم. ما برای فیلم‌های خود آگهی نمی‌دهیم و بسیاری از سازمان‌هایی که بودجه‌ای برای فیلم دارند، اقدام به تولید مستند نمی‌کنند. این موارد بخش‌های بیرونی است که بر مستندسازان موثر است.
تهامی‌نژاد تاکید کرد: نارسایی در اجزای سینمای مستند باعث تولید عناصر بیماری‌زا می‌شود؛ به عنوان مثال اگر سرمایه به خوبی به تولید تبدیل نشود، باعث بیماری خواهد شد. هر یک از این عناصر از کارگردانی و تهیه‌کنندگی گرفته تا بودجه و... نیاز به پژوهشی گسترده دارد تا متوجه شویم کدام یک مشکل‌آفرین هستند.
رامین حیدری‌فاروقی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تهیه‌کنندگان مستند هم که در این جلسه حضور داشت ضمن پیشنهادی برای تعریف پروژه‌ی آسیب‌شناسی‌ها در حوزه سینمای مستند گفت: باید اولویت‌هایی در نظر گرفته شود تا با بررسی این موضوعات، به تناسب زمان شاهد نتیجه‌ای برای بررسی‌ها باشیم.
وی در ادامه مستندسازی را یک رفتار شهادت‌طلبانه دانست و افزود: باید دید چه ساز و کاری می‌توان در نظر گرفت تا مستندسازی به صورت یک شغل درآید و نهادها هم متعهد شوند تا امور را به دست افراد متخصص بسپارند. شاید بهتر است این بار از انتهای راه، آسیب‌شناسی را آغاز کنیم و دخل سینمای مستند را در نظر بگیریم که چگونه باید این دخل را بالا برد؟
فاروقی با بیان این که ما هیچ فضای تبلیغاتی برای مستند نداریم، بیان کرد: آیا می‌توان از وزارت ارشاد یا شهرداری درخواست کرد که امکاناتی را در اختیار مستندسازان قرار دهند؟ یا حتی وب‌سایت مرجعی طراحی شود که معرف تمامی مستندسازان بوده و مرکز مشخصی برای کسب اطلاعات درباره‌ی این فیلمسازان در ایران و جهان شود.
این تهیه‌کننده و مستندساز ادامه داد: ما تعرفه‌ای برای تولید مستند و حتی دستور زبان تولید نداریم و ضروری است که با تجربه کشورهای دیگر در این زمینه آشنا شویم. ما باید با کشورهای اروپایی و آسیایی که موفقیتی در این زمینه داشته‌اند همکاری مشترک داشته باشیم تا یاد بگیریم که ساز و کار سامان دادن به سینمای مستند چیست.
وی تاکید کرد: در دنیایی که اخبار تعیین‌کننده است، باید این ذهنیت که مستندسازان پُرتوقع هستند و قیمت پایین دارند را تغییر دهیم. باید مستندسازان زنده و پویا باشند و حضور پُررنگ‌تری در رسانه‌ها داشته باشند. بازاریابی و بازارسازی هم دو بخش مهم حوزه سینمای مستند است که باید مورد توجه قرار گرفته و ساز و کاری برای آن تامین شود.
فاروقی با اشاره به لزوم اعتباربخشی بیشتر به مجوزهای تولید فیلم در قالب پروژه‌های مشترک با سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان خارجی خاطرنشان کرد: گاهی فیلمساز برای تهیه یک مستند تمامی مجوزهای لازم را اخذ می‌کند، اما به ناگاه از ساخت فیلمش در یک مکان به اتهام جاسوسی جلوگیری می‌شود!
پژمان مظاهری‌پور؛ عضو هیات مدیره انجمن صنفی کارگری کارگردانان سینمای مستند استان تهران هم درباره مشکلات موجود گفت: در ساز و کاری که ما در آن فعالیت می‌کنیم، مستندساز هم کارگردان، هم تهیه‌کننده و حتی پخش‌کننده است، در حالی که اگر قرار بود تمام این سمت‌ها در دست یک نفر باشد که این عناوین شکل نمی‌گرفت.
او افزود: شبکه‌های جهانی با حضور در جشنواره‌ها اقدام به خرید فیلم‌های خوب می‌کنند، اما تلویزیون ما فیلم تولید می‌کند تا در جشنواره‌ها جایزه بگیرد! ما بازار را گم کرده‌ایم چون این حرفه خودش را به درستی بازتعریف نمی‌کند. تفکیک شغل‌ها در حرفه ما اولین کاری است که باید مدیریت شود. اگر اوضاع به گونه‌ای پیش برود که هر فرد کار خود را انجام دهد، می‌توان گفت سینمای مستندی داریم که راه خود را به درستی می‌رود.
مظاهری‌پور ادامه داد: سینمای مستند نیازمند ادبیات ویژه خود است. نباید سینمای مستند را با فیلم داستانی مقایسه کرد. هنگام ساخت مستند باید بدانیم چقدر مخاطب دارد و یا چه کسی سرمایه آن را تامین می‌کند. ما باید به این سوالات پاسخ دهیم که آیا کارگردان، تهیه‌کننده و یا پخش‌کننده مستند داریم؟ جواب من منفی است و معتقدم ما تنها فیلم مستند داریم. حرفه‌ای که تعرفه ندارد، وجود ندارد. البته برخی از مستندسازان به دلیل عدم امنیت شغلی دوست ندارند پیکره سینمای مستند دچار تغییر شود و به همین شرایط اندک رضایت دارند.
در ادامه این جلسه مرتضی رزاق‌کریمی با اشاره به بحث‌های مطرح شده اظهار کرد: می‌توان از بیان این نکته‌ها به این نتیجه رسید که وضعیت مستندسازی در کشور ما مطلوب نیست، اما من پیشنهاد می‌کنم برای ادامه بحث به دو موضوع خاص توجه داشته باشیم؛ ابتدا بحث جشنواره فجر، سینماحقیقت، یادگار و جشنواره‌های مرتبط با سینمای مستند و دیگری بحث اکران به ویژه در گروه هنر و تجربه که پیرامون آن مناظره‌هایی هم در تلویزیون انجام شده است.
وی افزود: بحث بازار فیلم مستند هم موضوع مهمی است که دوستان به آن اشاره کردند. باید نگاه‌مان را به چرخه اکران تغییر دهیم، چرا که این شیوه الگوی رایج سینمای داستانی است؛ در حالی که باید دید پتانسیل‌های سینمای مستند چیست؟ سینمای مستند شبکه وسیع‌تری برای عرضه در اختیار دارد که باید روی آن کار کرد و به نظر من باید کارگروه تخصصی‌ای با نام "گشایش بازار" تشکیل داد.
علیرضا قاسم‌خان هم با بیان این که مسئله و مشکل سینمای مستند دو مقوله متفاوت از هم هستند، تصریح کرد: اگر این دو را از هم تفکیک کنیم می‌توانیم راه را بیابیم. یافتن بازار برای سینمای مستند مشکل را کاهش می‌دهد اما مسئله را حل نمی‌کند. باید به مسئله سینمای مستند توجه کنیم. این موضوع تنها مربوط به مستندسازان نیست و باید از کسانی که مطالعات بینارشته‌ای دارند کمک بگیریم.
وی ادامه داد: بازار مستند علاقمندان خود را می‌یابد، همان‌طور که در سینمای داستانی این اتفاق رخ داده است؛ اما شناخت ما اندک است. ممکن است این شناخت تا حدودی به واسطه تحقیق به دست بیاید، اما در سینمای مستند آینده‌پژوهی وجود ندارد و ما نمی‌دانیم مخاطبان سینماحقیقت کجا می‌روند؟ آیا ده سال آینده این مخاطبان تغییر خواهند کرد؟ در حال حاضر تولید هم به سامان نیست و سرمایه‌گذار هیچ رغبتی برای حضور در این عرصه ندارد.
این پژوهشگر و مستندساز افزود: مسئله سینمای مستند این است که در سایه به اصطلاح فرهنگ همه امکانات از آن گرفته شده است. باید کار از دل انجمن‌ها شروع شود و مرکز هم اعمال نظر داشته باشد. مسئله این جاست که سیاست‌گذاری‌ها اجازه رفع بحران را نمی‌دهد. ما با جمعیتی هفتاد نفری در چاله‌ای گرفتار شدیم که تنها ظرفیت بیست نفر را دارد.
قاسم‌خان با تاکید بر سه موضوع اقتصاد، رسانه و نهادها گفت: اگر این سه موضوع در حوزه سینمای مستند حل و با آن توجه نشود، این حوزه به نتیجه نخواهد رسید. امروزه روش‌های تولید فیلم مستند کهنه است و بسیاری از مستندسازان نمی‌توانند فیلم خود را به موقع تحویل دهند. امنیت اقتصادی وجود ندارد و فیلم مستند برای اینترنت تولید نمی‌شود.
سعید نبی؛ عضو هیات مدیره انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند هم در این جلسه گفت: سوال اصلی این جاست که آیا قرار است یک کار آکادمیک انجام شود یا اجرایی؟ باید از ابتدای کار به ساختار اجرایی فکر کنیم و تحقیقات در راستای اهداف اجرایی باشد. دغدغه‌های حوزه مستند بسیار است و فردی چون من که همکاری بیشتری با تلویزیون دارد، دغدغه پخش دارم. باید نقاط قوت را از پنل‌ها بیرون آورده و مدل‌های اجرایی طراحی کنیم.
در پایان این جلسه مدیرعامل مرکز گسترش به عنوان جمع‌بندی جلسه گفت: استمرار جلسات گفتگو میان مرکز و صنوف مستند بصورت ماهانه یکی از مواردی است که همه نسبت به آن توافق داریم. ممکن است نیاز باشد در هر جلسه میهمانان دیگری هم حضور داشته باشند، به عنوان مثال نمایندگانی از شبکه مستند به جمع ما اضافه شوند. در این جلسات مسائل روز سینمای مستند را در میان گذاشته و از شما عزیزان مشورت‌هایی دریافت می‌کنیم. ما هم خود را مقید به انجام تصمیمات این شورا می‌دانیم.
وی ادامه داد: پروژه آسیب‌شناسی سینمای مستند می‌تواند موثر باشد، اما باید با دقت در آن وارد شد تا به تحقیقاتی کاربردی برسیم و در قالب ارتباط اداری صرف نباشد. به اعتقاد من این پروژه در کنار همایش و پنل‌های تخصصی می‌تواند اتفاقات جدی‌تری را رقم بزند؛ یعنی برگزاری یک همایش سینمای مستند حتی بهتر از تعریف پروژه است. به این معنا که جمعی از مستندسازان در سفری چند روزه مباحث از پیش تعیین شده را در قالب پنل‌های تخصصی مورد بررسی قرار دهند و این مباحث می‌توانند مدنظر قرار گیرند؛ همانند همایش انیمیشن که دو سال برگزار کردیم که در نهایت مباحث پنل‌های تخصصی آن به صورت کتاب منتشر شد.
کد مطلب: 12610
